
La Plateforme réunionnaise transmet au chef de l’Etat un nouveau manifeste
23 avrilAu cours d’un entretien dans la soirée du 22 avrils entre le Président de la République, Emmanuel Macron et la maire de Saint-Denis, Éricka (…)
Zistwar Tikok, par Christian Fontaine… zistwar an kréol dann Témoignages -35-
12 févrié, sanm
Avan gramoune Batok lé mor, Tikok té inm bien alé son kaz, lo soir, po ékout ali rakont zistoir.
Gramoune Batok té kalifié po rakont zistoir ! Li té komans toultan konmsa : « Kriké, mésié ! » é tout lasistans té répond ansanm : « kraké ! » Apréla, li té démar ladsi : « Navé in foi, mésié la foi la manz son foi ek in grin sel… » Epizapré, li té anzann, li té anzann, li té anzann… li té anfini pi ! Desi Ti-Zan, lo marmay fité ki kouyonn toultan lo modi Gran-Dyab ! Desi lo bourik Roklor ki kaka larzan ! Desi konpèr Lièv ek konpèr Zako ! Desi Madanm Débasin ki débat dann dofé volkan !… Dék marmay té rod plonzé ek somey osinonsa la fatig, Gramoune Batok té kri in kou : « kriké ! » - « kraké ! » « La klé dan out pos, la tay dan mon sak ! » E, ansanm band marmay, li té rir minm, kan li té di sa ! Soman, si na bonpé zistoir té fé ri, na in bonpé té fé pèr osi. Par ekzanp, konm zistoir Granmèr-Kal, bébèt Loul, Shat-Maron, Zavan, serkey lo mor ki anbar aou dann mélié somin !… Na in kou, konmsa, gramoune Batok la rakont in zistoir desi in boug, i di konmsa :
« Inn foi, na in boug, an plin minui, la trouv in zam-éran dann tournan la sours-Lika. Li té mars konmsa, kan, toudinkou, li oi konm in gran Madanm ek in gran rob blan ki flot dan lo van ! Promié débi, li fé pa tro in kont. Soman, dèk li avans, li oi lo zam i avans desi li ! Li glis desi koté, lo zam osi i pas desi koté ! Li arkil, lo zam osi i fé dé-troi pa an érièr !… Monmon ! Sové boug-la la komans drès desi la tèt, son ki la komans moun poiv, li sé-d’ prann son somin kouri, kouri, kouri ! »
Tikok la ékout bien so zistoir-la, é sa la tous ali in voyaz ! Lé parey po in ot zistoir ke té rakont koman in boug la sanz ali an shat ; na in bononm la astik lo shat a kou d’ baton ; lo landmin, lo « dévinèr-mazisien » la rotrouv ali desi son li, in zépol kasé !…
Ariv po artourn son kaz – Zan-Lik té fine sapé, li – Tikok i artrouv ali tousèl ! E, an plis, li doi travers lo radié, an plin sou troi pié-d’zanbrozad ! E zanbrozad-la, toulmoun i koné, sa lé séryé po atir mové zam ! « Alors, koman i fé ? » Tikok i mazine. « Pouatan, i fo mi sava ! ». I fék li pran son prékosion : li la mèt dé grin d’ sel dan son pos, konm gramoune lontan i di i fo fé po sas bann zespri. Ala, donk, li sava dann gran fénoir, é, po fé fane la pèr, li mèt ali a siflé, siflé, siflé !… Ariv dosou lo bann pié zanbrozad an kestion, kosa Tikok i oi toudinkou ? … In gran zafèr blan, i sort dan la ravine, i pran l’santié dousman an montan, i débous desi lo somin ! Tikok, la pa sito vi sa, li rod pa fé son vayan, li gingn lélan, li pran la kours é li kri tanpir k li pé : “O skour ! O skour !… Monmon, lo dyab !… Monmon, mové zam-la ! » Gramoune Biganbé i antan sa de loin, i sort desi somin, i kour po rann ali kont. Li la pokor ariv koté son garson ke li antand « Ou ! ou ! ou !…Aspèr, m’a manz aou ! ou ! ou ! ou !… »
Anminmtan, li apersoi in lespès gran marmay, antortiyé dan in gran dra blan, i kour déryèr Tikok. Gramoune Biganbé sé-d’ pa perd la kart, ramas in boi d’ poivoyé atèr, totos lo « zam » ansanm ! Asmomanla, li antand : « Arèt, papa !… Sé Zan-Lik, sa ! »… Tikok té koné pa ditou si son frèr té fine ariv « in mové zam ». Taka Gramoune Biganbé, té pa loin li té anvoy son gran garson dann pirgatoir po vréman, aforstan rint son rin a kou d’ baton poivoyé !…
Christian Fontaine
Au cours d’un entretien dans la soirée du 22 avrils entre le Président de la République, Emmanuel Macron et la maire de Saint-Denis, Éricka (…)
Le Haut Conseil de la famille, de l’enfance et de l’âge est revenu dans une note sur la période inflationniste 2021-2025 et ses effets sur le (…)
Promié tan, la kaz bann Biganbé navé dé piès minm parèy sad bann Maksimin, soman té kouvèr an tol. Malérèzman, siklone 48 la ni, la lèv lo ti (…)
En visite à La Réunion, le président de la République a échangé avec le monde agricole, durement affecté par le cyclone Garance qui a suivi un (…)
Mézami l’ariv amwin dann mon éskolarité kotoiye bann marmaye néna bone tète. Mi rapèl inn téi konpran toute pli vite lé z’ote, téi rotien toute (…)
Selon le ministre de la Santé, Yannick Neuder, "autour de 120.000" personnes pourraient avoir été contaminées par le chikungunya, maladie (…)
« Ça fait plus de quinze ans que la fonction publique est au pain sec et à l’eau » a estimé le président de la fédération services publics de la (…)
Mézami dopi somenn passé i anparl bonpé bann péshèr artizanal pars lo ministress responsab de sa lété d’passaz shé nou é bien antandi téi i pé pa (…)
« Depuis le début de l’année, six décès [...]chez des personnes de plus 70 ans porteuses de comorbidités ont été classés comme liés au chikungunya (…)
Kossa i lé sa d’apré zot ? Oussa i trouv in n’afèr konmsa ? Fransh vérité sa sé in n’afèr i roprézante bien in fèye vakoa. Zot i trouv pa ?Avèk in (…)
Le Premier président de la Cour des comptes, a menacé mercredi de refuser de certifier les comptes de l’État. « Les réserves formulées par la Cour (…)
Le président de la Cour des comptes et du Haut conseil des finances publiques, Pierre Moscovici, a mit en garde contre des prévisions trop (…)
Bann modékri andann forom
18 févrié, 09:25, sanm oscazr dudule
j’ai bien connu Christian Fontaine.C’était un homme remarquable, disparu trop tôt, dans un accident de la route. Nous avons, entre autres, fait du théâtre ensemble avec la pièce "le père Lafosse".
il s’est aussi impliqué dans " L’esclave", avec la troupe de maloya de R.Viry ,et .C.Affa., entre autres.
j’ai joué dans ces 2 pièces de M.Kichenapanaidou. Malheureusement ces 3 personnes ne sont plus parmi nous.
Zistoir Tikok est un ensemble de nouvelles excellent. Il est paru en feuilleton, il y a longtemps .Dans "Témoignages Chrétien ? Puis un livre a été édité . je le possède, dans la version originale de C. Fontaine.
Par le suite D.Waro a réécrit ’ouvrage avec une autre graphie, alors que C. Fontaine était déjà décédé. je le déplore.
D’où ma question . Quelle graphie allait vous utiliser dans Témoignages " ?