
Mal-do-mèr dann sarèt
28 juin, parLo zour la pokor kléré, Zan-Lik, Mariz é sirtou Tikok la fine lévé, mèt azot paré. Madanm Biganbé i tir zot manzé-sofé, i donn azot, zot i manz. (…)
Zistwar Tikok, par Christian Fontaine… zistwar an kréol dann Témoignages -65-
25 juin, par
Souvandéfoi, n’i lir dann liv ke kréol sé-d’ boug « qui tournent lo dos à la mer ». Sépa si lé vré ! An-touka, po sa par, Tikok st’in marmay k’i inm bon-pé la mer. Malérèzman, li rèt dan lé o, é lé rar li gingn lokazion d’alé. A park, in zour d’ fèt konmsa, kan tout la fami i désid désand an parti dann fon Manapany… Rozman osi po Tikok, li na in kouzin i apel Zervil, li lé pésèr, é li rèt la Tèr-Sint. Tazantan, kan i gingn vakans, Tikok i sa son kaz, é la, ansanm Zanzak, Zanfrèd, Aris, li na lokazion d’alé bingn la mèr ziska tank son vant lé plin ! Kekfoi osi, kan la mèr lé pa tro mové, kouzin Zervil i aminn lo bann marmay bat in karé o larz dann son kanot…
Zistoman, po Pak, st’ané-la, kouzin Zervil la invit Zan-Lik, Tikok ansanm Mariz son kaz. Soman, sé gramoune Biganbé la fé la komision é, konm gramoune Biganbé i inm plézanté, zafèr la fayi gaté, so zour-la ! Sirtou po Tikok !
Oila kosa la fé : lété lo dé Avril, Gramoune Biganbé i ariv, i di : « Bon, Zan-lik, Tikok, Mariz ! Di pa personn, mé prépar azot : domin zot i sa la Tèr-Sint ! »
Mazine azot lo kontantman d’ lé troi marmay ! Osi, tout la zourné, zot i kas azot an kat po fé plézir la konpani : Zan-lik i fand doboi ; apréla, li pran in bon bin d’ lo so ek kanel é sitronel ! Mariz i lav zasièt, marmit, pilon… tout prop ; apré-la, el i fini pi zoué ansanm son pti*1 frèr, Zoni, san fé kri ali ! Taka Tikok, i fo oir ali balié la kour é fé rizèt ansanm Zilien, granmèr Tisia, son monmon… tout la bann ! An-minm-tan, li obli pa dmandé tazantan :
« Monmon ! Mon linz lé ropasé po dmin ? »…
Gramoune Biganbé, dan son koin, i vèy bien lo tiktak, mé son zié i bri ek la malis ! Ariv lo soir, li apel lé troi marmay dovan zot monmon. La li fé lo boug sérié, li dmand :
« Alors, Marie ! banna la bien travay zordi ?
– Oui, Aristid !
– La pa tro avazé* ?
– Non, Aristid ! ».
Lé troi marmay lé fier ! É dan zot kèr, zot na in gran rokonésans po zot monmon. Soman, la pa fini ! Gramoune Biganbé i grat son gorz, i fé lo boug zéné, i di :
« Hum ! Zot la bien travay… dakor ! Zot la pa avazé… pétèt ! Soman… sé moin… sé moin… sé moin la-ddan k lé pa mal anbruyé !
– Akoz, Aristid ? » Madanm Biganbé i dmand. An-minm-tan, lé troi marmay i ogard in kou zot monmon, i ogard in kou zot papa… Lo zié i sort konm kanèt*, mé an-minm-tan na konm in pti lo i rod mouy la kanèt !
« Oui ! » gramoune Biganbé i rofé, touzour dan son sérié ek son zéné « Moin… moin… moin la vouli fé manz azot in… poison d’avril ! ».
Ayayay ! Afèr la di sa ? Zan-Lik i louk in kou son papa gro zié, i sava san di rien, la mine an boudin ! Mariz, el, i rèt la konm in ébété, si telman kami* kel i koné pi si fo ri ou si fo pléré ! Mé sé Tikok lé pli sérié ! Toudinkou, li bat ali atèr ek in gro pléré, é li rod débat, débat, débat !… A s’moman-la, Gramoune Biganbé i lès pa lo nafèr tourn an vinèg, li larg in gro rir, li di :
« Lé pa vré, marmay ! Zot i koné k’ zot papa i inm farsé* !… Alé ! Dor azot bien a-soir, é, domin gran-matin, prépar azot : Tanbi ek la sarèt lé paré po aminn azot la Tèr-Sint ! ».
Lété tan k’ gramoune Biganbé i koz bien ! Sansa, Tikok té sa tonm kriz*… si telman li inm la mer !
Note :
1. I trouv ossi : n’ti, t’ti…
Lo zour la pokor kléré, Zan-Lik, Mariz é sirtou Tikok la fine lévé, mèt azot paré. Madanm Biganbé i tir zot manzé-sofé, i donn azot, zot i manz. (…)
Le calendrier scolaire élaboré par le Rectorat pour les 3 prochaines années est désormais connu et fait débat. Pour cause, à l’exception de (…)
Sur proposition de Gérard COTELLON, directeur général de l’ARS La Réunion, Patrice LATRON, préfet de La Réunion, a décidé le retour au niveau 2 du (…)
Le Conseil départemental a décerné, le vendredi 27 juin, les prix « Thérèse Baillif » et « Célimène » lors d’une cérémonie organisée dans (…)
Les cours du pétrole ont connu une nette hausse à partir de la deuxième quinzaine du mois de juin, portés par l’extrême tension au Moyen-Orient et (…)
Mé dam zé méssyé, la sossyété,dsi la késtyonn fors néna la fors natirèl, sak wi gingn an néssan épi an grandissan korèktoman. Mwin lé sirésèrtin (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Le Président des Etats-Unis, Donald Trump a ordonné le bombardement de trois sites nucléaires en Iran, dans la nuit du 21 juin 2025. Dans une (…)
Les élus de Guadeloupe ont adopté des résolutions « sur la fusion des deux collectivités, sur les compétences et l’autonomie fiscale », le 17 juin (…)
Des manifestants, réunis le 23 juin devant les institutions européennes, ont demandé la suspension de l’accord d’association liant l’UE à Israël. (…)
L’État poursuit son engagement en faveur de la transition énergétique et de la décarbonation de l’électricité à La Réunion. À l’issue d’un appel à (…)
Normalien et énarque, chercheur en philosophie politique, Bruno Guigue est professeur invité à l’Université normale de la Chine du Sud (Canton) et (…)