Zistoir kréol rényoné : Laramé, zanfan Bondyé.

Troizyèm karo-dizyinm morso : Laramé, kondané a-mor.

22 out 2009

Zot i ansouvyin kan Laramé la fé danss lo prètr dann in karo zépine. Zot i rapèl koman la déshire la rob lo boug épi koman la mète ali an sang ? Lo prètr la porte plinte épi in zour, lo prosé la passé. Bann ziz la kondane Laramé a-mor… Dann tan-la, la zistis té i grate pa lo popyère. Vite fé, byin fé, èl té i kondane aou, èl té i rétrési aou. Té i koup oute kolé, matlo, é pa pou fé sanblan. Donk Laramé kondané a mor, l’èr pou koup son kou l’arivé.

Lavé inn foi pou inn bone foi, dan la vil de foi, méssyé lo foi, la manz son foi, èk in grinn-sèl.

Dizon té in fète, pèrsone té i vé pa manké. Demoun l’avé kass l’armoir : bann gramoun ankostardé, bann madam ankapliné, bann marmay lété k’i fé lo ta. Lé z’ofisyèl té la, galman, pétète pa pou oir l’éspéktak, mé sirman pou fé oir azot byin. L’avé in bann prètr galman vi k’toute la bann té solidèr é pou zot, mi anshèv dir, Laramé lété lo dyab an pèrsone, é tyé lo dyab i fé kant mèm parti z’ot sasèrdoss… Bann madam l’avé amènn zot ti shèz pliyante pou assiz déssi, san oubli z’ot boutèy delo. Marshan fondante té la ! Marshann lo, té la ! Mang karote, piman-désélé, bonbon koko… té i an mank pa... Ou n’oré di, demoun té i prépar pou pass in bone zourné. Toulmoun ? Non va ! Laramé, kant a li, té i konpran pa byin sak té i ariv ali. Moin la fine dir azot, boug-la té i fé pa lo mal par movèzté, plito san vouloir pou vréman. Dizon, zour-la, nout dalon l’avé konm dann son l’idé, sa té in n’afèr inzist... Mé, mi pans ossi -alé pa di partou in !- li té i fyé déssi Bondyé pou tir ali dann malpassé.

Kriké ! Kraké ! Laramé la monte déssi l’éshafo !

Toultan k’li lété an ba di l’éshafo, demoun té oi pa li. Mé kan la pouss ali déssi l’éshèl, tanpir k’demoune té i oi ali, tanpir k’demoun té i bate la min... Dizon lété konm avan in match la boks : bouro té i vyin dovan, son bèl ash koupante déssi son zépol : demoun téi bate la min. In prètr té i vyin déyèr avèk in gran kroi pou Laramé di son rogré, fé so l’akt kontrisyon : demoun té i bate la min ! Kan té lo tour Laramé pou monte déssi l’éshèl, lé dé min garoté, aralé par dé gabyé-kosto, in éspès blouz shankré déssi li, demoun téi bate la min, té i lo pyé, téi kri, té i irl. La l’avé lanbyans la ! La anfons son tète dann in korné an toil, la fé mète ali a-znou, épi son tète déssi biyo. Bouro la krash dann son min : rak ! Tou ! Rak ! Tou ! La frote inn avèk l’ote pou k’i trap byin, é k’i gliss pa. Li la lèv la ash par dsi son ète, li la kanbrir son rin épi li la pran l’élan konm in lésportif i sa fé sèrvis ténis... Demoun la fé ooooo ! Demoun la fé:aaaaa ! In pé la rogard byin an fas ! In pé la mète la min déssi la figuir, épi la louk rant lé doi ! La i sava tapé-la ! La i sava fé mal la !

Kriké ! Kraké ! lo ziz l’arète nèt lo z’afèr !

In ziz, rob rouz-shapo noir,la di : "Tyanmbo in kou ! Alors i fé pa lo dèrnyèr volonté lo kondané ? I domann pa li kossa li vé konm dèrnyé favèr ? Sof fimé, sof boir in ronm, sof manz in kétshoz debon ! Mé sa lé obligatoir. I fo domann lo kondané kossa li vé an dèrnyé.
In bann gro boné la monte déssi l’éshafo épi la komans diskité inn-avèk l’ote, inn-avèk l’ote, avèk l’ote. Apré zot la parti dann in koin lo plate-form, zot la mète azote dakor, épi lo pli l’ansyin la koz èk lo moun. Li la di : "I fo donn in dèrnyé favèr lo kondané ! Ni sa domann ali kossa li vé ! Alors, pou lo désotaz la tète, zot va atann in pti pé".
Demoun la kass ti-boi, la moukaté. Inn la di, mon ri lé dsi l’fé ! Dépèsh azot in pé ! In n’ote la di : "Moin na l’grin, moin la poin la vyann, mi atann in boute sof la tète, sof l’antrékote !". Sa la fé ri la boush ! In vyé komèr la kriyé : "Koupé, don !". In boug té fine boir la dmann pou li ansèrv la ash... Lo ziz la fé : "Shuuttt ! Shuuttt ! Mi sava domann lo kondané son dèrnyé volonté !". Kondané, kossa ou vé avan alé koté d’tanto ? Demoun la akomans kass-ti boi. Inn la di : "Pétète li vé pissé, sinploman !". In n’ote la di : "Si li vé fé in n’afèr insolan, koman i fé la ?". Demoun la pète a rir : "Kya ! Kya ! kya ! Kya !".
Lo ziz la kriyé : "Bann mal-fondé ! Fèrm z’ot také !". Kondané, koz for, konmsa demoun i koné koué ou i vé !".

Kriké ! kraké ! Laramé la di li vé zoué in kou d’vyolon !

Alors Laramé la di, in pé for, in pé dousman, mé toulmoun la antann. Li la di : "Mi vé zoué in kou d’vyolon !". Lo prètr la mète a kriy l’assassin, la di : "Non ! Lèss pa li ! Lèss pa li ! Son vyolon-la, sa lé moudi ! Lèss pa li, mi di azot !".
Lo ziz la di : "Mon pèr ! Dèrnyé volonté in kondané-a-mor, sa lé séryé ! Sa i fo réspékté !".
"Non lèss pa li zoué vyolon, non lèss pa li !". Lo ziz, son siro i komans monté li-la. Talèr, li lé riskab mank réspé l’onm-dé-dyé. Demoun i arkomans kass-lé-kui, grinn la poil. Inn i di : "Pétète li sar zoué, "il é né lo divine anfan !". Bann ryèr la riyé. In n’ote la mète a dir : "Zoué plito" "la rozé tonbé" !". Dé-troi la komans shante la route an kornish. Inn dé la shante "tonton pyèr koné zoué vyolon ! La fèss poul gingn sézisman !". La bann riyèr la ar-riyé. In vyé madam la larg inn in kou d’badine dann do in boug. Sète-la, la gingn lo kou d’badine san bronshé, la mèm pa oz di aryin : lé vré, in vyé moun, sa i fo réspèkté !

Kriké ! Kraké ! Laramé i komans zoué vyolon !

Laramé i trap son vyolon épi lo l’arshé, i akord in pé : "Mi, la ,ré , sol ! Mi vé bonbon !". Apré li anvoy in kou : "Ti mélou, la méli, panpan la méla é la pa di kokodou la baya ! Ti mélou, ti méli, panpan timéla é la pa di kokodou la baya ! Apré li la mète in shanson fransoi Dal. La demoun la dansé la ! Bouro la sorte an-o la fou dann fon ! Lo ziz l’amay dann son grann rob, la kalbité galman ! In pé la roul a tèr, in pé la tonmm dann zépine. Lo prètr la krazé a-mor, li la pik son tète dann in pyé sitron kat sézon, la fé : "Kak !".
Laramé la dsann lo l’éshèl, dousman-dosman, ziska an-ba, apré li la arkil dann diréksyon la sorti. Kan li té fine in pé loin, li la shapé vèy pa koman. Li la di solman dann son kèr : "Mèrsi Bondyé !". Mé Bondyé, dann syèl la di : " Ou i voudré pa fé porte amoin oute péshé kant mèm ?".

Kriké ! Kraké ! Koton mayi i koul ! Rosh i flote !

Zistoir lé ankor long, mé proshène foi nou va arété ,zistoir gramoun lontan la rakonté é G.Gauvin la armassé... Somenn proshène, dèrnyé morso : Laramé la monte o syèl.

Spécial 50 ans du PCR

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année

La kaz Tikok

23 avril, par Christian Fontaine

Promié tan, la kaz bann Biganbé navé dé piès minm parèy sad bann Maksimin, soman té kouvèr an tol. Malérèzman, siklone 48 la ni, la lèv lo ti (…)


+ Lus